Johan Nooitgedagt, voorzitter Nederlandse Vissersbond
‘Alleen visserij-inclusieve transitie biedt toekomst’
Michel Verschoor | woensdag 19 september 2018
Visserij
Duizenden Nederlanders werken in de visserij, visverwerking, vishandel en bij maritieme toeleveranciers. Vis en schaal- en schelpdieren worden verkocht in speciaalzaken, op dagmarkten, in supers en in restaurants. Er is kortom een levendige en kerngezonde economie rond verse vis. Die wildgevangen heerlijkheden worden wekelijks vers uit zee aangeland door een paar honderd familiebedrijven, maar voor hoe lang nog? Voorzitter van de Nederlandse Vissersbond Johan Nooitgedagt maakt zich grote zorgen.
Op de parkeerplaats van de Vissersbond in Emmeloord staat een bedrijfswagen met een opvallende promotietekst. ‘Fight for Fishing’s future’, spreken de chocoladeletters. Ludiek bedoeld denkt de willekeurige voorbijganger wellicht, maar de boodschap is bikkelharde realiteit. Vissers, visafslagen, groothandel en maritieme visserijsector hebben topjaren achter de rug, maar schijn bedriegt. Nederlandse vissers en hun collega’s elders in Europa wacht zwaar weer. Er dreigt zelfs een perfect storm, volgens de Europese visserijkoepel Europêche.
Voorzitter Johan Nooitgedagt van de Vissersbond licht graag de Nederlandse situatie toe. “De toekomst van zo’n 300 Noordzee- en Waddenzeevissers staat op de tocht door een ongemakkelijke combinatie van windparken op zee, mogelijk verlies van visgronden door Brexit, een dreigende ban op pulsvisserij, het uitroepen van zeereservaten en de Europese aanlandplicht op 1 januari 2019.” Pakt alles ongunstig uit, dan betekent dit straks nog minder vissers, hogere prijzen, minder variëteit en minder handel.
Ook binnenvissers zijn de dupe volgens Nooitgedagt. “Provincies halen met visserijbeperkende maatregelen de strop aan voor bijvoorbeeld de laatste zesentwintig visserijbedrijven op het IJsselmeer, vaak op aangeven van natuurorganisaties die met geld van de Postcodeloterij ‘spelen’. Tegelijkertijd bestemt de Rijksoverheid IJsselmeergronden voor zandwinning en windparken, net als op zee.”
– Wat baart u de meeste zorgen?
“Laat ik eerst dit zeggen: er wordt op dit moment goed geld verdiend in de visserij. Er wordt ook volop geïnvesteerd. Niet alleen in scheepsbouw en in het opknappen van bestaande schepen, maar ook in innovaties. De visprijzen zijn goed en de visbestanden staan er prima voor. Tegelijkertijd zijn er grote zorgen over behoud van onze visserijbedrijven. Het meest bezorgd ben ik over de pulsvisserij. Er zijn door de Nederlandse overheid 84 ontheffingen afgegeven voor innovatief vissen met elektrische pulsjes. In Europa leek zich voor de zomer een meerderheid af te tekenen om die ontheffingen in te trekken.
“Het pulsdossier is geen eenvoudig dossier. Er zijn leermomenten voor alle betrokken partijen. Zo kun je je afvragen of wij andere partijen wel genoeg hebben laten delen in onze kennis. Maar dat is achteraf praten. Nu zitten we nog met de gebakken peren. Dat de techniek goed, duurzaam en verantwoord is, is wel gebleken. Het heikele punt is dat de ratio zoek is. Het debat in Europa is verziekt door emotie. Franse activisten en parlementariërs zijn daarvoor in hoofdzaak verantwoordelijk.”
‘Het debat in Europa over pulsvisserij is verziekt door emotie’
Op zoek naar een reddingsplan stelde LNV-minister Schouten oud-minister Cees Veerman als gezant aan om met de Fransen naar een opening te zoeken. “Dat we daar niets over horen”, weet Nooitgedagt, “komt doordat er geen Franse counterpartner is die met Veerman om de tafel wil. Er is niemand om mee te klankborden, terwijl dat wel is gevraagd. Je zou verwachten dat een ervaren staatsman dan een ruimere opdracht krijgt; de vraag is of dat gaat gebeuren. Alle beschikbare ballen zouden we moeten inzetten op een-tweetjes met de Europese Commissie, het Europees Parlement en het Oostenrijkse voorzitterschap. Ik heb mijn zorgen of dat wel goed gaat, zoals ik mijn zorgen heb over alle visserijdossiers die voorliggen.
“Mocht het misgaan is dat niet alleen voor de pulsers een ramp. Ook vissers die met andere technieken vissen, zoals boomkor, garnalenvissers, flyshoot of twinrig, zullen nadeel ondervinden, want pulsers stappen na een verbod over op bestaande visserijen en technieken en iedereen gaat vervolgens in hetzelfde vaarwater liggen. De concurrentie zal toenemen, ook in de Hollandse garnalenvisserij en ook voor Franse flyshooters, die nu zo dwars liggen.”
– Dan is er de aanlandplicht voor ondermaatse en ongewenste bijvangstvis, die vanaf 2019 in Europa van kracht wordt en die vissers in grote problemen brengt vanwege ruimtegebrek aan boord. Er zijn wat uitzonderingen op de aanlandplicht verzonnen; is de dreiging van de baan?
“Nee, zeker niet. De geboden oplossingen, zoals geen aanlandplicht voor soorten die een hoge overleving laten zien, zijn stuk voor stuk uitzonderingssituaties. Met het totaalplaatje ben ik nog lang niet gelukkig. Aanlandplicht en puls zijn ook nog eens onderling verbonden, wat het nog lastiger maakt. De laatste 42 ontheffingen zijn destijds afgegeven omdat vissers met puls selectiever vissen; er komt minder kleine vis in de netten. Nu heb je dus een dubbele domper straks. Ik voorzie grote problemen. Goed, we mogen met wat schepen nog wat experimenteren volgend jaar, met bijvoorbeeld camera’s aan boord. Eerst was dat voor een periode van drie jaar en nu is dat opeens teruggedraaid naar één jaar. Alles leuk en aardig, maar op deze manier worden we in ontwikkelingen gerommeld waar geen visser zich senang bij voelt.”
– Op concept-Noordzeekaarten staan talloze windmolenparken ingetekend. Op termijn kunnen dat er wel 100 worden, die vanuit Engelse, Nederlandse, Belgische en Deense wateren naar elkaar toegroeien. Op de zuidelijke Noordzee blijft weinig visruimte over. Hoe kijkt u daar tegenaan?
“Het ziet er inderdaad naar uit dat al die windmolens worden geplaatst op locaties die zijn afgesproken. Diezelfde locaties komen in de plannen ook in aanmerking voor zogeheten ‘natuurherstelprojecten’. Terwijl er Nederlandse visserijorganisaties en protesterende vissers zijn die dat niet willen. Voor wie wil blijven vissen, blijft er niets anders over dan realiteitszin en moet je kijken of er nog voordeel is te halen. We zouden tussen windmolens kunnen vissen. Dat is nu een strijd op zich. Met sleepnetten op de bodem vissen mag niet, vanwege kabels. Dus wordt er gezocht naar alternatieven. Een wetenschapper zei op tv dat de productie van vis en schaal- en schelpdieren in windmolenparken 200 procent hoger kan. Teken daar dan maar voor, dan hebben we de garantie dat zoiets ook werkelijk gaat lukken. Maak van deze theorie dan ook echt werkelijkheid.
‘Met de energietransitie kun je een visserij nieuwe stijl creëren die vis emissieloos aan land brengt’
“Alleen een visserij-inclusieve transitie heeft toekomst. Wat ons betreft zou die betaald moeten worden uit de budgetten die vrijkomen voor de energietransitie. If you can’t beat them, join them, zou het motto kunnen zijn. Zover is het nog niet. Nu is visserij sluitpost op de begroting. Het ondergeschoven kindje. We mochten aanvankelijk niet eens aanschuiven aan de zogeheten Klimaattafels. Dat is na enige druk nu teruggedraaid, en dat is winst. Overigens, stel dat het ooit zover komt, dan maakt dat de pulsvisserij ook eenvoudiger, want elektriciteit is op zee straks volop voorradig. In dat toekomstscenario kun je zomaar een visserij nieuwe stijl creëren die vis emissieloos aan land brengt. Wat een exportproduct kan dat zijn. Bescheidener geredeneerd: onze vissers verdienen een opstapje om de blijkbaar gewenste omslag via investeringen te kunnen waarmaken.”
– Door Brexit kunnen Nederlandse vissers hun visrechten in Britse wateren verliezen; hoe kijkt u daar tegenaan?
“Daar kan ik kort over zijn: dat kan nog alle kanten op. Daarop hebben wij beperkt invloed. Gelukkig werken we op dit dossier wel goed samen als onderlinge visserijorganisaties. Dat zou op veel meer onderwerpen moeten gebeuren.”
– Want die samenwerking, daar schort het aan?
“Absoluut, we zouden als visserijorganisaties Nederlandse Vissersbond en VisNed en daarmee alle producentenorganisaties voor de kotters veel meer als één stem naar buiten kunnen treden. De dag dat het licht uitging voor het oude Productschap Vis heeft alleen maar negatieve gevolgen gehad. Zo is er bijvoorbeeld veel te weinig coördinatie richting het ministerie. Het kan allemaal veel efficiënter en effectiever. Vandaag of morgen zou er één Nederlandse Visserijorganisatie moeten zijn. Dan gaan zoveel zaken zoveel makkelijker. Wat daarvoor nodig is? Dat is vrij simpel gezegd: als beroepsvissers aangeven dat wij één club willen zijn, dan komt die er. In elke organisatie is de ledenvergadering de baas. Dat is een wettelijke bepaling in de statuten. Er is geen bestuur dat dit naast zich neer kan leggen.”
– Op 5 en 6 oktober is het tweejaarlijkse Holland Fisheries Event op Urk, met de welluidende titel ‘Innovators for Change’. Belangrijk zo’n internationale beurs?
“Zeker, wij staan er niet voor niets met een stand. Vissers uit alle windstreken zullen aanwezig zijn. Als je innovaties in de visserij op de voet wilt volgen moet je hier wel bij willen zijn. Iedereen die iets in de visserij doet, komt er. Het deelnemersveld varieert van scheepsbouwers en visverwerkende bedrijven tot financiële dienstverleners. Natuurlijk ben ik er zelf ook twee dagen om mensen te zien en met zoveel mogelijk mensen te praten. Europarlementariër Annie Schreijer-Pierik (CDA) verzorgt de opening op vrijdag. Ik ben zeer benieuwd wat zij zal zeggen over de status rond pulsvisserij, windmolenparken en de aanlandplicht. Dit najaar wordt veel duidelijk over de toekomst van de visserij.”
