Niko Wijnolst: "Het belang van samenwerken en innoveren in tijden van crisis" | Maritiem Nederland
Nieuws
Niko Wijnolst

Niko Wijnolst: "Het belang van samenwerken en innoveren in tijden van crisis"

Hoofdredactie | vrijdag 5 juni 2009

‘Een blessing in disguise?’, het spreekt voor zich dat Niko Wijnolst de economische crisis niet toejuicht, maar toch ziet hij een interessant neveneffect: “De verschillende branches zien nu in dat samenwerken en innoveren meer dan ooit van belang zijn om het hoofd boven water te houden.”

“Het gaat erom dat alle Chinese schoteltjes in de lucht gehouden worden. Zowel de politiek als het bedrijfsleven en ook de academische wereld zijn met elkaar verweven in een uitgebreid netwerk.” In zijn werk komt hij dat meer dan wie dan ook tegen.
Prof. dr. ir. Niko Wijnolst is aangesteld als hoogleraar in Scheepvaartinnovatie aan de Euromed Management #business school# in Marseille en hij is #visiting professor# in Londen, Kopenhagen, Antwerpen en Rotterdam. Naast deze academische betrokkenheid is Wijnolst als commissaris ook nauw betrokken bij het bedrijfsleven. “Daarnaast kun je ook niet zonder politiek en brancheverenigingen.” Als voorzitter van Stichting Nederland Maritiem Land werkt Wijnolst aan een sterk maritiem cluster en een sterke relatie met de departementen in Den Haag, door het bevorderen van samenwerking tussen alle brancheverenigingen.

 

Waar ontstaat innovatie?
“De mensen die in de markt zitten weten het beste wat er speelt en zij weten vaak het beste waar producten of diensten verbeterd kunnen worden. Dat wil overigens niet zeggen dat ze altijd met de beste oplossingen komen. Innovatie heeft tot doel het verbeteren van de concurrentiepositie. Daar komt het uiteindelijk op neer.
Het ideaalbeeld dat alle kennis voor nieuwe technieken en innovatie uitsluitend uit de universiteiten komt is niet juist. Voor fundamenteel onderzoek in bijvoorbeeld de atoomfysica, waar de toepassingen ver van de labvloer liggen, is dat misschien waar. Maar voor de ingenieurswetenschappen, zoals maritieme techniek, civiele techniek en werktuigbouwkunde, ligt dat heel anders. Je moet ergens je #triggers# vandaan halen om nieuwe technologieën te bedenken en toe te passen.
Als je toegepast onderzoek doet, moet je impulsen krijgen uit de toepassingswereld. Vaak is er een bedrijf of iemand met een probleem. Dat probleem wordt soms voorgelegd aan de academische wereld. Zij doen dan onderzoek met een duidelijke toepassing in het achterhoofd. Dit is in de maritieme cluster bij uitstek het geval.”

 

Wat zijn de achtergronden van uw nieuwe boek?
“Als ingenieur heb ik altijd gewerkt op het raakvlak tussen techniek en economie. In mijn bijna veertig jaar lange loopbaan heb ik diverse innovatieve ontwikkelingen van dichtbij meegemaakt. Ik zie dat het bij innovatie in de maritieme cluster om een complex innovatie netwerk gaat.
Hoe kun je orde scheppen in de chaos van de technische , maatschappelijke en economische ontwikkelingen, politiek en regelgeving en uitvindingen bij kennisinstellingen? Pas na dertig jaar werken in de sector had ik dat hele netwerk helder in beeld en begreep ik hoe je dat effectiever kunt aansturen. Ik heb samen met mijn Noorse collega dr. Tor Wergeland en een aantal andere specialisten het boek ‘Shipping Innovation’ geschreven over innovatie in de scheepvaart. Innovatie op het raakvlak van techniek en economie staat hierin centraal."

 

Hoe wordt het boek ontvangen?
“Het boek vormt een uitgebreide introductie in de maritieme sector met een focus op scheepvaartinnovatie en de relatie met economische ontwikkelingen. Met dit boek krijgen mensen een methodologie aangereikt om alles wat in de maritieme wereld gebeurt te plaatsen. Ik heb er dertig jaar over gedaan om dat complexe proces helder te krijgen, maar met dit boek krijgen mensen een vliegende start. Het boek is bedoeld voor de student en de professional. Als je dit hebt gelezen kun je in ieder geval overal over meepraten.
Veel mensen zitten opgesloten in een markt niche waarin ze al jaren werken. Hierdoor verliezen ze soms de rest van de maritieme cluster uit het oog. Als ze het brede leerboek doorbladeren, krijgen die mensen meestal een ‘aha-erlebnis’, doordat ze ineens de achtergronden achter innovatie in de scheepvaart begrijpen en dwarsverbanden ontdekken.”

 

Kunnen we met de huidige crisis weer een grote recessie verwachten?
“In de jaren tachtig werd de West-Europese scheepsbouw als eerste getroffen door de eerste oliecrisis. Vanaf 1973 verdienden oliemaatschappijen en olie-exporterende landen veel geld, en al dat geld werd in tankers gestopt. Vooral in West-Europa en Japan werden veel tankers gebouwd. Toen in 1979 de tweede oliecrisis losbrak, hadden we een enorme overcapaciteit aan tankers in aanbouw. In de periode daarna kon Japan met de kostprijs zakken en Europa niet, waardoor de West-Europese scheepsbouw in een recessie raakte.
Datzelfde fenomeen zien we nu weer gebeuren. In Singapore liggen momenteel duizend schepen werkeloos voor anker, terwijl er nog een enorme vloot bulk carriers, tankers en containerschepen in aanbouw is. De orderboeken van de scheepswerven op de wereld zijn gevuld met opdrachten ter grootte van 190 miljoen compensated gross tonnage (CGT). Historisch gezien ligt dat op veertig tot vijftig miljoen CGT.
We staan nu voor een grote crisis die voornamelijk China en Korea zal treffen, omdat zij tezamen bijna tweederde voor hun rekening nemen. Wij hebben ons in Europa gespecialiseerd in complexe scheepsbouw met veel toegevoegde waarde. De crisis zal ons zeker niet passeren, maar we staan er relatief heel sterk voor met een bescheiden orderboek van tegen de 15 miljoen CGT.
Wil je overleven, dan moet je een niche voor jezelf creëren: dat kan een technologische niche zijn of een economische niche. Ik ben president-commissaris bij offshore-toeleverancier Huisman Itrec in Schiedam. Zij ontwerpen en maken onder meer pijpenleginstallaties voor 2500 meter diepte, innovatieve boorschepen en zware scheepskranen. Dit is zo’n geavanceerd werk, dat er maar weinig bedrijven in de wereld zijn die hen dat nadoen. Naar dergelijke producten en bedrijven, en daar zijn er meerdere van in Nederland en Europa, zal gewoon vraag blijven bestaan.”

 

Hoe is de sector zo innovatief geworden?
“In 1988 werd ik benoemd tot hoogleraar rederijkunde aan de faculteit Maritieme Techniek van de TU Delft. In die tijd trof ik bijna geen reders aan die de universiteit bezochten en daarom startte ik meteen met het organiseren van bijeenkomsten tussen reders en de academische wereld. Daardoor ontstond er meer bekendheid over wat de TU Delft allemaal betekent en kan betekenen voor de maritieme cluster.
Bij Stichting Nederland Maritiem Land zet ik dat werk voort sinds de oprichting in 1997. “We hebben inmiddels al negen jaar het Maritiem Innovatie Forum, waarin alle maritieme brancheorganisaties en kennisinstellingen zijn vertegenwoordigd. Daarnaast zijn er innovatieprogramma’s voor de sector opgezet, die gefinancierd worden met behulp van stimuleringsmaatregelen van de overheid.
We hebben de laatste jaren daardoor een enorme verandering gezien. We hebben een omslag meegemaakt waarbij bedrijven veel meer contact gezocht hebben met kennisinstellingen en ook bereid zijn geld uit te geven voor onderzoek. Nederland is daar niet uniek in. Vooral Noorwegen was goed in de koppeling van het bedrijfsleven aan de kenniscentra. De instelling die daar over researchgelden gaat, heeft veel geld gegeven aan maritiem onderzoek. Dat gebeurde in Nederland tot voor kort op veel kleinere schaal, minder continu en met minder geld.
In Nederland zijn een groot aantal echte maritieme topbedrijven gevestigd. Op velerlei gebied zijn wij nummer één in de wereld. We beginnen ons te realiseren dat we met deze bedrijven uniek zijn in de wereld. Al die innovatieve maritieme bedrijven, in het bijzonder de rederijen, zijn de #enablers# van de wereldeconomie. Zonder scheepvaart geen wereldeconomie. En zonder scheepsbouw geen scheepvaart. En zonder maritieme toeleveranciers geen scheepsbouw, enzovoort. Dat inzicht met betrekking tot de samenhang binnen de cluster ligt ten grondslag aan de florerende maritieme sectoren van de laatste jaren.”

 

Bent u optimistisch over de toekomst?
“Ook in de politiek is men gaan inzien dat wij het van kennis moeten hebben. Het Innovatieplatform met de sleutelgebieden aanpak is daarvan een voorbeeld. Als Nederland Maritiem Land hebben wij netwerken aan elkaar proberen te knopen, en daar is heel veel goeds uitgekomen.
Naast dit politieke inzicht zie ik ook een wedloop ontstaan, waarbij bedrijven elkaar inspireren om te innoveren. Er is een cultuuromslag aan de gang waarbij bedrijven actief zoeken naar innovatiemogelijkheden en nieuwe markten. Er is een dynamiek ontstaan die ik lange tijd niet voor mogelijk had gehouden. Ik denk dat de huidige crisis het innovatieve karakter niet zal stoppen. Integendeel, men is ervan doordrongen, dat willen wij overleven in deze slechte tijden, we moeten blijven innoveren en samenwerken.
Nederland heeft een compact maritiem cluster. Alle grote maritieme bedrijven liggen hier dichtbij elkaar en de weg naar kennisinstellingen is nooit langer dan een uurtje rijden. Daarnaast is het cluster ook compact in de zin van samenwerken en netwerken die we onder meer via Nederland Maritiem Land hebben aangelegd. Als we niet zoveel zouden samenwerken, en als we niet zoveel netwerken hadden aangelegd, nationaal en internationaal, dan was ik pessimistisch geweest over de toekomst. Omdat de hele cluster blijft inzien dat innovatie de te nemen route is, denk ik dat we wel een uitweg zullen vinden.”

 

Gaat Nederland Maritiem Land een vierde periode tegemoet?
Nederland Maritiem Land wordt momenteel geëvalueerd door een externe consultant. Daarna wordt besloten of de stichting een vierde periode van vier jaar ingaat. De verwachting is dat dit gaat gebeuren, maar de definitieve besluiten zijn nog niet genomen.
Ik weet wel waar we met Nederland Maritiem Land naar toe willen in de komende periode. In de vierde periode moeten netwerken steeds meer worden overgenomen door de brancheorganisaties. Zij moeten straks de verantwoordelijkheid nemen om de ontstane netwerken in stand te houden en samen te blijven werken. Wat wij verder hopen is dat de grote bedrijven de kleinere bedrijven meetrekken op het gebied van innovatie als echte #leader firms#.

 

Shipping Innovation
Titel: Shipping Innovation
Auteurs: Niko Wijnolst en Tor Wergeland
Uitgever: Ios Press
848 pagina’s, zwart wit (met foto’s, grafieken en tabellen)
ISBN: 978-1-58603-943-1
Prijs: 150 euro
Distributie: Dynamar, Alkmaar
ShippingInnovation@dynamar.com

Partners Maritiem Nederland